خواص ماهی اوزون برون دریای کاسپین

معرفی ماهی اوزون برون

اوزون‌ بُرون یک نام ترکی، که به معنای ماهی دماغ دراز، است. نام محلی این ماهی در نواحی شمالی ایران به نام تیریج می باشد(تیریج نام گیلکی این ماهی است). اوزون برون یکی از گونه های ماهیان خاویاری (Acipenseridae)، با نام علمی (Acipenser stellatus)، است علاوه بر خواص ماهی اوزون برون دریای کاسپین، به خاطر تولید خاویار ارزش اقتصادی بالایی دارد. خاویار استحصالی از آن، منبع درآمد ارزی مهمی برای کشورهای تولیدکننده از جمله ایران می باشد.

دریای خزر از بزرگترین منابع ماهیان خاویاری از قبیل اوزون برون می باشد. این ماهی همچنین دریای سیاه نیز زیست می‌کند.

در نهایت برای اینکه در آینده با انقراض این ماهی خوشمزه و گران قیمت و به صرفه روبرو نشویم، نیاز است که علاوه بر کنترل صیدها، از صید ماهی به صورت غیر قانونی، ورود آلاینده های صنعتی و غیر صنعتی به رودخانه و دریا جلوگیری شود و با بالا بردن کیفیت و ظرفیت اوزون برون پرورشی، گامی موثر و استوار در مسیر حفظ نسل اوزون برون برداشته شود. رده بندی سیستماتیک این ماهی در جدول زیر آمده است.

رده بندی سیستماتیک اوزون برون

بررسی شکل ظاهری اوزون برون

مهم ترین چیزی که در ظاهر ماهی اوزون برون، مشخص می شود، بینی دراز و کشیده این ماهی است. اما در کل، اوزون برون ماهی باریک و کشیده ای است. این ماهی، چشمان گردی دارد و بریدگی در روی سر و قسمت لب پایینی ماهی دیده می شود.

رنگ ماهی سیاه و سفید است و مانند اکثر ماهی ها، شکمی به رنگ سفید و روشن و پهلوهایی به رنگ سیاه و تیره دارد. سیبیلک های کوتاه این ماهی باعث شده تا چهره ای تکامل یافته تر داشته باشد. با نگاهی به سطح پوست ماهی اوزون برون متوجه برجستگی های ستاره ای روشنی خواهید شد.

اوزون برون ماهی استخوانی است و از بارزترین ویژگی های بدنی آن می توانیم به وجود 9 الی 14پلاک استخوانی در ناحیه ی شکم اشاره نماییم. معادل این استخوان ها در قسمت شکم، حدود 9 الی 16پلاک استخوانی در پشت ماهی نیز وجود دارد. در کل وجود 5 ردیف پلاک های استخوانی در بدن اوزون برون، آن را به یک ماهی کشیده و استخوانی تبدیل می نماید.

پرورش اوزون برون

ساختن انواع سدها، صید بیش از اندازه، آلودگی رودخانه و خراب شدن رودخانه ها و دلایل موجود دیگر باعث شده تا منابع طبیعی اوزون برون به خطر بیفتد. از این رو تلاش های زیادی انجام شد تا این ماهی به صورت پرورشی تولید و مصرف شود و خوشبختانه موفقیت های زیادی هم در این زمینه، به وجود آمد. در واقع با تولید اوزون برون پرورشی دیگر خطر انقراض برای این آبزیان ارزشمند وجود نخواهد داشت.

با این حال نیاز است بدانید که حدود 93 درصد از خاویار کل دنیا، از طریق اوزون برون های ساکن دریای خزر تامین می شود و همین بهره برداری های بیش از اندازه باعث شده که اوزون برون جزو آبزیان در حال انقراض معرفی شود. از این رو به جهت بالا بردن ظرفیت منبع تامین اوزون برون، نوع پرورشی آن به شدت مورد استقبال قرار گرفت.

انواع ماهی اوزون برون

ماهی اوزون برون به صورت های زیر پرورش داده میشود:

بچه ماهی

جوان (پروراری) (juvenile)

بالغ (مولد) (adult)

ماهی اوزون برون به صورت های زیر از مزارع به فروش میشود:

ماهی کامل وزنده
ماهی شکم خالی شده و سر و دم زده
فیله ماهی آماده
ماهی منجمد
ماهی دودی

ارزش های غذایی و اقتصادی اوزون برون

همان طور که در ابتدای مقاله نیز خدمت تان عرض کردیم، اوزون برون ماهی بسیار اقتصادی است. بیش از شصت درصد کل خاویار ایران به واسطه این ماهی تامین می شود و از گوشت خوش خوراک آن در طبخ انواع غذاهایی دریایی استفاده می شود.

لازم است بدانید که حتی کیسه ی شنای اوزون برون نیز برای تولید چسب در صنعت مورد استفاده قرار میگیرد. گوشت اوزون برون بسیار لذیذ بوده و از ارزش غذایی بسیار بالایی نیز برخوردار است. بنابراین به واسطه ی مصرف گوشت اوزون برون طبیعی 8/17 درصد پروتئین، 5/9 درصد چربی و 7/71 درصد رطوبت و از گوشت اوزون برون پرورشی، ۲۱ درصد پروتئین، 4/1 درصد چربی و 8/71 درصد رطوبت، برای بدن تامین می شود.

نکته ی جالب درباره ی گوشت اوزون برون این است که پروتئین موجود در نوع پرورشی آن به نسبت نوع طبیعی آن بیشتر بوده و این در حالتی است که اوزون برون پرورشی دارای چربی کمتری به نسبت نوع دریایی و طبیعی آن دارد.

این گونه سطح اکسیژن پایین را تحمل نمی کند، بنابراین اکسیژن رسانی اضافی در ماه های تابستان ضروری است. ماهیان خاویاری تحمل درمان های شدیدی مانند فرمالین را ندارند بنابراین از این لحاظ گوشت بسیار سلامتی دارند. همچنین آب تمیز و پر اکسیژن سبب کیفیت بالای گوشت این ماهی می شود.

تخم (خاویار) اوزون برون ارزش اقتصادی بسیار زیادی دارد و یک اوزون برون پرورش یافته ی ایرانی می تواند تا حدود ۱۰۷۰ گرم خاویار را تولید نماید.

همچنین گوشت این ماهی با ارزش، منبع غنی آهن است. حاوی مقادیر مناسبی از فسفر می باشد که به همراه کلسیم میتواند در استحکام و مقاومت استخوان تاثیر خوبی داشته باشد. جلوگیری از سرطان را به دلیل حضور آنتی اکسیدان سبب میشود. آنتی اکسیدان های موجود در این ماهی از رشد و گسترش سلول های سرطانی در بدن جلوگیری می کند. با مصرف این ماهی میتوانید سبب پیشگیری از سکته مغزی شوید.

مواد معدنی موجود در این غذای دریایی خوشمزه عملکرد قلب و عروق را بهبود می بخشد. ید مورد نیاز بدن را تأمین کنید. همانطور که میدانید، ید برای رشد استخوان و عملکرد صحیح متابولیسم بدن ضروری است و کمبود آن باعث اختلالاتی مانند کوتاهی قد، اختلالات تولید مثل، چاقی و افزایش وزن در افراد می شود.

افرادی که به طور مرتب ماهی مصرف می‌کنند کمتر دچار افسردگی می‌شوند زیرا امگا۳ موجود در آن مانع از بروز افسردگی خواهد شد. ماهی اوزون برون منبع خوبی از ید است و خوردن دو وعده در هفته توصیه می شود.

قیمت ماهی اوزون برون در سال جدید

عنوان	وزن	قیمت (به تومان)
اوزون برون پرورشی فیله شده	هر کیلوگرم	600.000
اوزون برون پرورشی بی سرو دم اوزون برون زنده	هر کیلوگرم	400.000
اوزون برون صید شده پرورشی	هر کیلوگرم	350.000

چگونه میتوانیم یک ماهی اوزون برون با کیفیت پیدا کنیم:

شکل ظاهری برای شناسایی خرید ماهی ازون برون

ازون برون دارای پلاک پشتی ۹-۱۶عدد، پلاک جانبی ۲۶-۴۳ عدد، پلاک شکمی ۹-۱۴ عدد، شعاع باله پشتی۴۰-۵۴ عدد و شعاع باله مخرجی ۲۲-۳۵ است.
ماهی ازون برون به راحتی قابل تشخیص است، زیرا بینی این ماهی تا ۲۵٪ از کل طول ماهی است. دارای پوستی مایل به آبی و سیاه و سطح شکم نرم و سفید و پوسته های بسیار برجسته (صفحات استخوانی روی پوست) که رنگی زرد مایل به سفید دارند.
ماهی ازون برون می تواند در طبیعت به حداکثر اندازه 2/2 m و ۷۰ kg رشد کند اما در یک حوضچه بزرگ 3/1 – 5/1 m و ۱۰ – ۱۵ kg اندازه معمول تر است.

محل پرورش

این ماهی به شنا بسیار مشتاق است، وهرگز شنایش متوقف نمی شود، بنابراین برای شنا به فضای زیادی احتیاج دارد. یک استخر بزرگ با جریان خوب، این ماهی را از نظر تغذیه و از سلامتی خوبی حفظ می کند.

غذا و تغذیه تاس‌ماهی ازون برون

یک رژیم غذایی ماهی خاویاری سالم باید حاوی مقدار زیادی پروتئین حیوانی باشد، ماهیان خاویاری به حداقل پروتئین ۴۰٪ و سطح روغن ۱۵٪ یا بیشتر نیاز دارند. درصد کمی از پروتئین را می توان از سویا بدست آورد اما اکثر آنها باید از ماهی یا سایر منابع حیوانی تهیه شوند.

مسائل مربوط به سلامت

شایع ترین مشکلات سلامتی ماهیان خاویاری مربوط به غذا و یا اکسیژن است.
اگر ماهی که تهیه میکنید از مزرعه ای باشد که این شرایط به خوبی حفظ شود قطعت ماهی سالمی خواهد بود. از کمپانی هایی که برای درمان از مواد شیمیایی قوی مانند: فرمالین، فرمالدئید، پرمنگنات پتاسیم ، سولفات مس یا هرگونه درمانی این چنینی استفاده میکنند اکیدا از خرید خودداری کنید.نمک، بی خطرترین درمان برای استفاده از ماهیان خاویاری است.
یک ماهی سالم دارای ظاهری سالم مثل رنگ پوست، صاف بودن ستون فقرات و دم، رشد مناسب و سایز ایده آل می باشد. همچنین هنگام تخلیه دستگاه گوارش به پر پودن آن از غذا توجه نمایید.

تهیه و پخت ماهی اوزون برون

مردم دنیا با توجه به ذائقه و سلیقه های غذایی که دارند، هر کدام به نحوی، اوزون برون را طبخ می کنند و انواع غذاهای دریایی با مزه ها و طعم های متفاوت، در سراسر دنیا با این ماهی خوشمزه تهیه و خورده می شود. در اینجا چند روش پخت را برایتان مشخص میکنیم.

تهیه ماهی اوزون برون کبابی

بهترین و سالم‌ترین روش برای طبخ این غذای دریایی سرشار از خاصیت روش کباب کردن آن است. این مدل طبخ ماهی اوزون برون برای افرادی که رژیم غذایی خاصی دارند و یا چاق هستند بسیار مناسب است. کباب اوزون برون میتواند در آون یا بروی ذغال به صورت سنتی انجام شود. قبل از پخت بهتر است با موادی مثل روغن آفتابگردان، روغن زیتون، آب لیمو، نمک، فلفل، ادویه ها و زعفران مرینت شود.

طرز تهیه ماهی اوزون برون کبابی

فیله ماهی را به قطعاتی با اندازه دلخواه برش دهید و تمیز بشویید.
ماهی شسته شده را در یک آبکش قرار دهید تا آب آن چیده شود.
پیاز رنده شده، آبلیمو، نمک، فلفل سیاه و زعفران دم کرده را به ماهی اضافه کنید و مدت یک تا دو ساعت در یخچال بگذارید.
بعد از اینکه ماهی طعم‌دار شد، می‌توانید آن را کباب کرده و نوش جان کنید.

نکته‌ای که در ارتباط با کباب کردن اوزون برون باید رعایت شود:

نباید مدت زمان زیادی در آبلیمو قرار گیرد، زیرا خاصیت آن کم می‌شود.
اگر بجای آبلیمو از آب لیموترش تازه استفاده کنید، خیلی بهتر است.
برای اینکه تمام قسمت‌های اوزون برون طعم‌دار شود، آن را چند مرتبه زیر‌و‌رو کنید تا سس به طور یکنواخت روی آن قرار گیرد.
می‌توانید به همراه ماهی، فلفل دلمه‌ای یا هرنوع دیگر فلفل را کباب کنید.
برای تزیین این غذا می‌توانید از زیتون، جعفری و لیموترش استفاده کنید.

اوزون برون سرخ شده

اوزون برون سرخ شده طرفداران زیادی در همه سنین دارد که آن را تبدیل به غذای دریایی محبوبی کرده است. سرخ کردن آن روشی ساده است که به راحتی می‌توانید آن را انجام دهید و نوش جان کنید.