بیماری های ماهیان خاویاری یکی از رایج ترین مشکلات در پرورش و نگهداری ماهیان خاویاری است. البته که این بیماری ها و مشکلات در تمام گونه های مختلف ماهی مشاهده می شوند و فقط منحصر به ماهیان خاویاری نیستند. موردی که در خصوص ماهیان خاویاری مورد توجه قرار گرفته این است که به دلیل زیستگاه های مختلفی که دارند، از مقاومت بیشتری در برابر انواع بیماری ها برخوردارند. اما با این حال نمی توان نسبت به عوامل بیماری زا در آن ها بی توجه بود. در این مطلب قصد داریم با انواع بیماری های ماهیان خاویاری، راه های تشخیص و درمان آن ها آشنا شویم.
همه چیز درباره ماهیان خاویاری
بیایید پیش از اینکه به بیماری های ماهیان خاویاری بپردازیم، ابتدا کمی با این گونه از ماهی ها آشنا شویم. احتمالا به خوبی می دانید که خاویار یک محصول غذایی دریایی است که از ارزش غذایی بالایی برخوردار است و یکی از گران قیمت ترین خوراکی ها در بازار جهانی شناخته می شود. خاویار در واقع تخمی است که از ماهیان خاویاری بدست می آید.
ماهیان خاویاری گونه ای بی نظیر از موجودات آبزی هستند که خود به گروه های مختلفی دسته بندی می شوند که در پست های قبل شما را با انواع ماهیان خاویاری آشنا کردیم. می توانیم ماهیان خاویاری را به حداقل 27 گونه و زیر گونه تقسیم کنیم. از این میان چیزی حدود 5 گونه از آنها در ایران و در دریاچه خزر مشاهده می شوند. از انواع ماهی خاویار می توانیم به لیست زیر اشاره کنیم:
- قره برون
- چالباش
- ازون برون
- شیپ
- بری
- آمور استورژن
- بلوگا
- کالوگا
آنچه که سبب شهرت بیش از اندازه ماهیان خاویاری در جهان شده، خاویاری است که از آن بدست می آید. تخم خاویار یکی از گران قیمت ترین و پرخاصیت ترین خوراکی هایی است که می توان آن را به اشکال مختلف سرو کرد. خاویار را می توان با رنگ های طلایی، قرمز و سیاه در بازار مشاهده کرد که از این بین، خاویار سیاه بیشترین فروش و محبوبیت را در میان مصرف کنندگان دارد. با تمام خواص و فوایدی که ماهیان خاویاری دارند، اگر این گونه از آبزیان به بیماری های مختلف دچار گردند، مسلما نمی توانند آنگونه که باید فایده ای برای مصرف کنندگان داشته باشند و قطعا پرورش دهندگان ماهی را نیز با مشکلات عدیده ای روبرو خواهند کرد.
انواع بیماری های ماهیان خاویاری
به طور کلی از انواع بیماری هایی که در آبزیان مشاهده می شوند می توانیم به بیماری های انگلی، باکتریایی، قارچی، ویروسی، محیطی و بخصوص تغذیه ای اشاره کنیم. همانطور که پیش از این هم اشاره کردیم، بیماری های ماهیان خاویاری تا حد زیادی با دیگر ماهیان پرورشی مشابه و مشترک است.
آن چه که بیش از همه سبب بروز بیماری های قارچی، انگلی، تغذیه ای و… می شود، نحوه رسیدگی، مراقبت، تغذیه و بهداشت محیطی است که ماهیان در آن نگهداری می شوند. برای پیشگیری کردن از هر کدام از این بیماری ها، مسئولین و پرورش دهندگان ماهی باید روی تغذیه و شرایط نگهداری ماهیان خاویاری مدیریت درستی داشته باشند. بیماری هایی که در ماهیان خاویاری مشاهده می شوند انواع مختلفی دارند. در ادامه به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم:
بیماری های ویروسی:
- هرپس ویرید
- Adenoviridae
- Papovaviridae
- Iridoviridae
بیماری های غیر واگیردار:
- بیماری های تغذیه ای
- Methemoglobinemi
بیماری های انگلی:
- Trichodiniosis
- Monogenoidoses
- Dactylogyrosis
- Dictybothriosis
بیماری های باکتریایی:
- Myxobacteriosis
- Bacterial Haemorrhagic Septicaemia (Aeromonas colon Bacillus Cytrobacter)
- Bacterial Haemorrhagic Septicaemia with dominance of Proteus
شایع ترین و حادترین نوع بیماری های ویروسی در ماهیان خاویاری بیماری های Iridoviridae و Herpesviridae هستند. در خصوص بیماری Iridoviridae هنوز درمان موثری کشف نشده است. همچنین بیماری ساپرولیگنازیس از متداول ترین بیماری های قارچی در ماهیان خاویاری است که بیشتر تخم های بارور نشده و مرده ماهیان درگیر این نوع قارچ می شوند.
راه های تشخیص بیماری های ماهیان خاویاری
مسلما مجموعه هایی که اقدام به پرورش ماهی خاویاری می کنند، اگر به درستی با علائم و نشانه های بیماری های مختلف آشنا باشند، می توانند سریع تر اقدامات درمانی را انجام داده و از شیوع، گسترش و انتشار بیماری نیز جلوگیری به عمل آورند. در این بخش لیستی از علائم بیماری در ماهیان خاویاری آماده شده است که در صورت مشاهده این علائم در ماهیان خاویاری باید نسبت به تغذیه، سلامت و بهداشت محیط پرورش ماهیان تجدید نظری داشته باشید. این علائم به شرح زیر هستند:
- کاهش اشتهای ماهیان و مصرف خوراک کمتر از حد معمول
- مشاهده علائم اضطرابی در رفتار ماهیان خاویاری و شنا کردن نامنظم آن ها
- تراکم ماهیان خاویاری در قسمت خروجی، سطح آب و دیواره مخازن نگهداری یا استخر
- آسیب رسیدن به باله و آبشش ماهیان
- افزایش تشکیل موکوس
- وقوع زخم روی بدن ماهیان
- وقوع خونریزی در بخش هایی از بدن ماهیان
- بی حال و بی حرکت بودن ماهیان
- تیره شدن پوست ماهیان یا مشاهده علائم لکه لکه روی بدن آن ها (رنگ مرمری)
- خونریزی آبشش و اندام های داخلی
- مختل شدن عملکرد کلیه
- جمع شدن مایع در حفره بدن
- افزایش مرگ و میر ماهیان کوچک خاویاری بدون داشتن هیچ علائم بالینی
- مشاهده پوشش سفید رنگ و رنگ پریدگی در ماهیان
- پوست کرک مانند
- آسیب وارد شدن به رگ های خونی
- تشکیل حباب در دهان ماهیان که این موضوع مانع از غذا خوردن آن ها می شود. در نتیجه شدت تلفات در ماهیان افزایش پیدا خواهد کرد.
راه های درمان بیماری در ماهیان خاویاری
در صورتی که علائم بیماری در ماهیان خاویاری مشاهده شد، باید در گام نخست، محیط زندگی و پرورش ماهیان و همچنین برنامه غذایی آن ها مورد بررسی دقیق قرار گیرد. اینگونه می توان هر گونه عامل مشکل آفرین را به سرعت شناسایی کرده و از بین برد. به دنبال آن باید سریعا نوع بیماری در ماهیان تشخیص داده شود. این موضوع تنها از عهده متخصصین مربوطه برمی آید. پس از مشاهده علائم و بسته به نوع بیماری می توان از روش های زیر برای درمان استفاده کرد:
استفاده از داروی خوراکی
یکی از راه های درمان بیماری های ماهیان خاویاری استفاده از داروهای خوراکی است. معمولا هم روش استفاده از دارو به این صورت است که آن را با غذای ماهی مخلوط می کنند و به ماهی می دهند. خوراکی که از ترکیب غذا و دارو تهیه شده است باید حداکثر تا 6 ساعت مصرف شود.
روش حمام درمانی
در این روش درمانی، داروی در نظر گرفته شده را داخل یک ظرف مخصوص کاملا رقیق می کنند. همچنین می توان دارو را در مخزن نگهداری ماهی رقیق کرد. در طول حمام باید سه مورد کاملا مدیریت و کنترل شوند و آن سه مورد عبارتند از: میزان غلظت دارو درون آب، اکسیژن محلول در آب و دمای آب. همچنین کیفیت شرایط زندگی ماهی باید دائما در این مورد کنترل و مدیریت گردد.
در صورت مشاهده هر گونه تغییر رفتار غیر عادی در ماهیان، باید روش درمانی را در مرحله نخست متوقف کرده و سپس آن ها را به مخزنی انتقال داد که کاملا آب مخزن تمیز و عاری از هرگونه ماده اضافی باشد. در صورتی که مخزن جدیدی در دسترس نیست، باید آب مخزن را به سرعت با آب کاملا تمیز تعویض نمود.
روش تزریق عضلانی
در خصوص برخی از بیماری های مربوط به ماهیان خاویاری، یک سری داروهای خاص در نظر گرفته شده که به صورت عضلانی به بدن ماهی تزریق می شوند. با توجه به شدت و نوع بیماری می توان دوز مناسب را فراهم نموده و آن را به شکل مستقیم به بدن ماهی تزریق کرد.
استفاده از داروهای آنتی بیوتیک
راهکار درمانی دیگری که می توانیم به آن اشاره کنیم، استفاده از آنتی بیوتیک است. البته از این روش تنها می توان برای ماهیان پرورشی استفاده کرد. در طول درمان، باید آنتی بیوتیک را همراه با پروبیوتیک استفاده کرد. مقدار دوز مناسب از هر کدام از این داروها نیز طبق شرایط مشخص می شوند و باید زیر نظر متخصصین این کار را انجام داد. همچنین می توان در پروسه درمان برای افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن ماهیان و کاهش سطح استرس آن ها در برابر بیماری، از انواع ویتامین ها همچون ویتامین E و D3 استفاده نمود.
