یکی از لذیذترین و پرخاصیت ترین خوراکی های دریایی، خاویار است که از تخم بارور نشده ماهیان خاویاری تهیه می شود. این خاویار از گونه های مختلف ماهیان خاویاری به دست می آید که هر کدام از آن ها ویژگی های خاص خود را دارند. برخی از این ماهیان دارای پولک بوده و برخی بدون پولک هستند. خاویار مزه شور و بافتی لزج داشته و به دلیل خواص بسیار زیادی که برای سلامتی بدن دارد به محبوبیت زیادی رسیده است. اما از آن جایی که در کشورهای اسلامی حلال بودن خوراکی مصرفی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، برخی از افراد تمایل دارند بدانند حکم شرعی خاویار چیست و مصرف آن حلال است یا حرام؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال لازم است احکام شرعی را مورد بررسی قرار داده و از حکم و نظر مراجع تقلید آگاه شد.
حکم شرعی مصرف خاویار چیست؟
همانطور که اشاره کردیم ماهیان خاویاری انواع و گونه های مختلفی دارند و خاویاری که از آن ها تهیه می شود معمولاً با طعم، مزه و کیفیت متفاوتی در اختیار مصرف کنندگان قرار می‌گیرد. یکی از مسائلی که همیشه برای مسلمانان حائز اهمیت است، حلال و سالم بودن مواد غذایی است که مصرف می‌کنند. از آن جایی که مصرف خاویار به اندازه گوشت ماهی، مرغ و… چندان در میان خانواده های ایرانی رایج نیست و خاویار را به عنوان یک خوراکی های گران قیمت می شناسند، معمولاً افراد در رابطه با حکم شرعی خاویار اطلاعی ندارند و نمی دانند آیا می توانند از هر نوع خاویاری که به بازار عرضه می شود استفاده کنند یا خیر.
قبل از هر چیزی بایستی بدانید که شرکت ها و کارخانجات فرآوری خاویار در ایران به این موضوع توجه بسیار زیادی دارند و خاویار تولید شده توسط آن ها از نظر اسلامی کاملاً مجاز به استفاده است. اما ممکن است گاهی اوقات شما به یک سفر خارجی رفته و یا در رستورانی اقدام به سرو خاویار کنید که از حلال یا حرام بودن آن اطمینان ندارید. این شک باعث می شود تا شما از خوردن خاویار امتناع ورزید. بنابراین برای اطمینان بیشتر قصد داریم در ادامه نظرات مختلف مراجع تقلید را در رابطه با مصرف خاویار مطرح کنیم.
حکم شرعی آیت الله خامنه ای درباره خاویار
خاویار ممکن است از ماهیان فلس دار (پولک دار) یا بدون فلس تهیه شود. به طور کل و بر اساس نظر تمامی مراجع تقلید، قطعاً اگر ماهی خاویاری، فلس دار و حلال گوشت باشد، خاویاری که از آن تهیه می شود نیز کاملاً حلال است و مصرف کنندگان می توانند با آسودگی کامل و بدون تردید از آن مصرف داشته باشند.
اما مصرف خاویار تهیه شده از ماهیان خاویاری حرام گوشت و بدون فلس از نظر شرعی، حرام است. با این حال برخی این سوال را در ذهن می پرورانند که یک مصرف کننده معمولی چگونه می تواند تشخیص دهد خاویار ارائه شده از ماهیان فلس دار و حلال گوشت تهیه شده است؟
در صورتی که قبل از مصرف خاویار این سوال را از کارشناسان و تولید کنندگان محصول بپرسید و آن ها این اطمینان خاطر را به شما می دهند که خاویار از ماهی پولک دار تهیه شده است، می توانید به این ادعا و گفته اکتفا کرده و از خاویار استفاده کنید. به گفته مرجع تقلید آیت الله خامنه ای، حکم شرعی خاویار در چنین مواقعی که کارشناسان مربوطه حلال بودن محصول را تضمین داده اند، حلال است و خوردن این نوع خاویار مانعی ندارد.
یکی دیگر از سوالاتی که برای برخی از افراد ایجاد می شود این است که آیا خاویار تهیه شده از ماهی پولک داری که مرده است، حلال می باشد؟ طبق نظر و حکم آیت الله خامنه ای، مصرف چنین خاویاری حلال است.
حکم شرعی آیت الله مکارم شیرازی
در رابطه با نحوه مصرف خاویاری که از گوشت ماهیان خاویاری پولک دار تهیه شده است، تمامی مراجع تقلید یک نظر مشابه و مشترک دارند. آیت الله مکارم شیرازی نیز بر این عقیده هستند که خوردن و مصرف خاویاری که از ماهیان حلال گوشت یا همان پولک دار به دست آمده، اشکال و موردی ندارد. یکی دیگر از سوالاتی که در رابطه با حکم شرعی خاویار مطرح می شود به شرح زیر است.
آیا پرورش و صادر کردن خاویاری که از ماهیان حرام گوشت و بدون پولک تهیه می شود، جایز است و درآمدی که از این راه به دست می آید حلال می باشد یا خیر؟ نظر آیت الله مکارم شیرازی در خصوص این سوال این است که در هر حالت خاویار به دست آمده از ماهیان خاویاری بدون پولک، حرام است. اما پرورش آن برای ارسال و صادرات به دیگر نقاط دنیا که این محصول را حلال و استفاده از آن را جایز می دانند اشکالی ندارد.
نظر آیت الله سیستانی
طبق نظر آیت الله سیستانی اگر ماهی خاویاری در اصل خودش، پولک دار و به اصطلاح دارای فلس بوده و به دلایلی فلس یا پولک از آن جدا شده باشد، خاویاری که از این نوع ماهی به دست می آید حلال است و خوردن آن اشکالی ندارد. اما خوردن خاویاری که از ماهی بدون فلس تهیه می شود جایز نیست.
نظر آیت الله خمینی
ابتدا بایستی بدانید که احکام و نظرات هر کدام از مراجع تقلید می تواند در برخی موارد جزئی متفاوت باشد. بنابراین اگر تصمیم دارید در رابطه با حکم شرعی خاویار بیشتر بدانید و در این مورد درست عمل کنید، بایستی بررسی کنید که مرجع تقلید شما چه حکم و نظری در این رابطه دارد. از نظر حلال و حرام بودن خاویار، امام خمینی نیز نظری مشابه دیگر مراجع تقلید دارد. یعنی مصرف خاویاری که از ماهیان خاویاری بدون فلس تهیه شده باشد حرام است.
اما افرادی که مقلد امام خمینی هستند در صورتی که از نحوه به دست آمدن خاویار اطلاعی نداشته و نسبت به فلس داشتن یا نداشتن ماهی مطمئن نیستند، می توانند از آن برای خوردن استفاده کنند. اما اگر نظر مرجع تقلید شما این است که شک و تردید در نحوه به دست آمدن خاویار در خوردن و مصرف آن مشکل به وجود می آورد و این عمل را جایز نمی دانند، بهتر است از خوردن آن پرهیز کنید.
